ملګري ملتونه: افغانستان په نړۍ کې د میتامفیتامین تر ټولو چټک تولیدونکی هېواد دی

ډید خبري اژانس: د ملګرو ملتونو له نشه يي توکو او جرمونو سره د مبارزې ادارې (UNODC) په افغانستان کې د میتامفیتامین د چټک تولید او دغه هېواد او د سیمې هېوادونو ته د قاچاق د زیاتوالي په اړه نوی راپور خپور کړی دی.

د دغه دفتر د راپور له مخې چې نن یکشنبه (د سنبلی۱۹) خپور شو، په افغانستان او ګاونډیو هېوادونو کې د میتامفیتامین قاچاق کابو ۱۲ برابره زیاتوالی موندلی دی.

په راپور کې دا هم ویل شوي چې د نشه يي توکو کشف په پنځو کلونو کې په ۲۰۱۷ کال کې له ۲.۵ ټنو څخه په ۲۰۲۱ کال کې ۲۹.۷ ټنو ته لوړ شوی دی.

د نشه يي توکو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتونو د دفتر موندنې ښيي چې د ۲۰۲۱ کال په اګست کې واک ته د طالبانو له راستنېدو او د ۲۰۲۲ کال په اپرېل کې د نشه يي توکو له منع کېدو وروسته، د هیروینو قاچاق په ټیټه بیه دوام لري.

د طا-لبانو مشر هبت الله اخندزاده د اپرېل په دریمه یو فرمان صادر کړ چې د کوکنارو کښت یې په کلکه منع کړ او د استعمال او لېږد، پېر او پلور، وارداتو او صادراتو او د نشه یي توکو د تولید فابریکې یې په کلکه منعې کړې.

نوموړي په دغه حکم کې خبرداری ورکړی، چې له سرغړونکو سره به د شریعت له مخې چلند وشي او د هغوی کروندې به له منځه یوړل شي.

په هرصورت، د مخدره توکو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتونو د دفتر یو راپور وايي چې د میتامفیتامین قاچاق له بندیز وروسته ګړندی شوی، چې د مخدره توکو د تولید چټک پراختیا او د غیرقانوني مخدره توکو بازارونو احتمالي بیا رغونه په ګوته کوي چې د اوږدې مودې راهیسې په افغانستان کې د اپینو تسلط درلود.

د نشه يي توکو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتونو د دفتر اجرائيه رييس وايي: په افغانستان او سيمه کې د ميتامفيتامين د قاچاق زياتوالى د ناقانونه نشه يي توکو په بازار کې د پام وړ بدلون په ګوته کوي او زموږ جدي پاملرنې ته اړتيا لري. په افغانستان او شاوخوا سیمو کې د میتامفیتامین د غیرقانوني تولید د دوام د مخنیوي لپاره د کیمیاوي مخکینیو کیمیاوي موادو د انتقال او قاچاق په هدف سیمه ییزه همغږي اړینه ده.

هغه ټینګار وکړ چې د نشه ایزو موادو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتو د دفتر د دغه نوی راپور هدف نړیوالې ټولنې ته د صنعتی نشه ایزو موادو د مخ په زیاتیدونکی ګواښ سره د مقابلې لپاره د حیاتی اطلاعاتو برابرول دی.

د ملګرو ملتونو د نشه یي توکو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتونو دفتر ویلي چې په افغانستان کې د شکمن میتامفیتامین د نیولو راپور له اروپايي ټولنې، منځني او نږدې ختیځ، سویل ختیځې اسیا او ختیځې افریقا په څېر هېوادونو ته رسېدلی دی.

په دغه راپور کې چې «په افغانستان کې د میتامفیتامین د ناقانونه تولید درک کول» تر نامه لاندې د دې مخدره موادو د تولید لپاره د استعمال بېلابېل مخکیني عوامل څېړل شوي دي.

د دې راپور د تحلیل له مخې، په افغانستان کې د شکمن میتامفیتامین تولید پوښښ ډیری وخت د ایفیډرا په نوم د نبات په کارولو تمرکز کوي چې په سیمه کې په پراخه کچه وده کوي او ایفیډرین لري چې د دې مخدره توکو لپاره استخراج کیدی شي.

Ephedra یو خودرو بوټی دی چې د افغانستان په غرنیو سیمو کې په اسانۍ سره شتون لري.

د مخدره توکو او جرمونو په اړه د ملګرو ملتونو دفتر روښانه کړې چې “د ایفیډرا خطرونو باندې ټینګار د قانون پلي کولو مؤثره غبرګونونه کمزوري کوي” چې باید په سیمه ایزه کچه همغږي وي او “د دې موادو د لوی کیمیاوي مخکینیو انحراف او قاچاق مخنیوي او مخنیوي” باندې تمرکز وکړي.

ملګرو ملتونو خبرداری ورکړی چې بېلابېلې سیمې او هېوادونه د هیروینو او میتامفیتامین د قاچاق له بېلابېلو کچو اغېزمن شوي دي.

راپور کې ویل شوي چې سویل لویدیز آسیا عمده بازارونو ته د میتامفیتامین په لیږدولو کې رول لوبوي، پداسې حال کې چې سویل ختیځ اروپا د لویدیځ او مرکزي اروپا اصلي بازار ته د هیروینو په قاچاق کې مهم ټرانسپورټ رول لوبوي.

طا-لبان تر اوسه د ملګرو ملتونو له نشه يي توکو او جرمونو سره د مبارزې د دفتر د دغه راپور په غبرګون کې څه نه دي ويلي، خو د دې ډلې چارواکي په وار وار د کوکنارو د کښت بندول د دوی يوه له مهمو لاسته راوړنو څخه بولي.