اسماعیل هنیه په تیرو دوو لسیزو کې د حماس یو له خورا لوړ پوړو مشرانو څخه و چې په وروستیو کلونو کې یې په جلاوطنۍ کې يې له قطر څخه د دې ډلې سیاسي چارې سمبالولې.
ښاغلی هنیه پرون (سه شنبه د زمري ٩مه) د ایران د «مقاومت د محور» له نورو جګپوړو غړو سره چې په غزه کې حماس، په لبنان کې حزب الله او د یمن حوثيانو په کې شامل دي په دغه هېواد کې د ایران د نوي ولسمشر د لوړې په مراسمو کې ګډون وکړ.
د حماس د سیاسي مشر په توګه، هغه د دې ډلې د اسراییلو سره د اوربند د خبرو اترو په ګډون د لوړ خطر په خبرو اترو او ډیپلوماسۍ کې مهم رول درلود.
د اسماعیل هنیه په اړه څه پوهیږو:
په غزه کې د حماس مشر
ښاغلی هنیه په ۲۰۰۶ کال کې په غزه کې د حماس د مشر په توګه وټاکل شو. په هغه کال، هغه د لنډ وخت لپاره د فلسطین د یووالي حکومت د لومړي وزیر په توګه دنده ترسره کړه چې د څو میاشتو تاو تریخوالي وروسته ړنګ شو چې په کې د فلسطیني ډلو ترمنځ وسله واله جګړه هم شامله وه.
نوموړى په ۲۰۱۷ کال کې د حماس د سیاسي دفتر د مشر په توګه وټاکل شو. په داسې وخت کې چې حماس هڅه کوله چې د فلسطین او نړیوالو تر منځ د نفوذ په لټه کې د خپل عامه څېره ټیټه کړي.
ښاغلي هنیه په وروستیو کلونو کې له قطر او ترکیې څخه د حماس مشري کوله. نوموړی د اسراییلو او حماس ترمنځ په روانو خبرو کې د مصر، قطر او امریکا په منځګړیتوب د غزې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د حماس په برید کې د اسرایلو په برید کې د یرغمل شویو بندیانو په بدل کې د مذاکره کوونکو په ډله کې و.
واک ته رسېدل
ښاغلی هنیه په ۱۹۶۲ کال کې د غزې د ښار په شمال کې د شاطي د کډوالو په پنډغالي کې له فلسطیني مور پلار څخه وزېږېد چې په ۱۹۴۸ کال کې له کور اوسنۍ اسراییل څخه اشقلان ته کډه شوي وو. هغه د فلسطیني کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د مرکزي ادارې (انروا) لخوا په ښوونځیو کې زده کړې کړې او د غزې په اسلامي پوهنتون کې یې عربي ادبیات لوستي وو.
نوموړی د اسراییلو د پوځ لخوا نیول شوی او په ۱۹۸۰ او ۱۹۹۰ کلونو کې څو ځله د اسراییلو په زندانونو کې بندي شوی دی.
په غزه کې واک ته د هغه راتګ کې د هغه د ښوونکي، روحاني مشر او د حماس بنسټ اېښودونکي شیخ یاسین، چې د هغه د شخصي سکرتر په توګه یې دنده ترسره کوله، مرسته وکړه. دا دواړه په ۲۰۰۳ کال کې د اسراییلو د وژنې د هڅې هدف و. يو کال وروسته ښاغلی یاسین د اسرائیلي پوځ له خوا ووژل شو.
ښاغلي هنيه هغه مهال د غزې ښار د شفا روغتون بهر راټول شوي خلکو ته وویل: «لازمه نه ده چې تاسو ژاړٸ، تاسو باید ثابت او د غچ لپاره چمتو اوسئ.»
د نړیوالې جنایي محکمې تر تعقيب لاندې
د روان زيږديز کال په مى میاشت کې د جرمونو د نړیوالې محکمې څارنوال وویل چې د ښاغلي هانیه د نیولو امر به صادر کړي. څارنوالانو هغه او د حماس نور مشران په جنګي جرمونو او د بشریت ضد جرمونو تورن کړل چې پر اسرایلو باندې د اکتوبر د اوومې نېټې بريد په ګډون«قتل، یرغمل نیول، جنسي تېري او په بند کې جنسي تېري» پکې شامل دي.
د جون په میاشت کې حماس وویل چې د ښاغلي هنیه خور او کورنۍ یې په غزه کې د هغه پر کور د اسراییلي ځواکونو په برید کې وژل شوي دي. هغه ادعا چې اسراییلي پوځ نه ده تایید کړې. د اپریل په میاشت کې د ښاغلي هنیه له ۱۳ زامنو څخه درې یې په غزه کې په یوه بل پوځي عملیاتو کې د اسرائیلي ځواکونو له خوا ووژل شول.
هغه د تاوان په مقابل کې سرغړونکی و. یوه موضوع چې د ښاغلي هنیه په ژوند کې عادي وه.
ښاغلي هانيه په هغه وخت دې ته په اشارې چې په جګړه کې يې د خپلې کورنۍ لسګونه غړي له لاسه ورکړي دي وويل: «موږ به له قربانۍ پرته تسليم نه شو.»
د يادونې وړ ده، چې د حماس ډلې د سياسي دفتر مشر او رهبر اسماعيل هنيه نن سهار (چهارشنبه د جولای ۳۱مه) په تهران کې په خپل کور کې ووژل شو.
له دې پېښې وروسته حماس د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره په ایران کې د هغه وژنه تایید کړه.
د ایراني رسنیو د راپورونو له مخې، د فلسطین د اسلامي جهاد غورځنګ د عمومي منشي مرستیال د هغه وژنه یوه « لویه ضایعه» بللې ده.
ایراني چارواکو په تهران کې د ښاغلي هنیه د استوګنې په اړه څه نه دي ویلي.
