د دید خبري اژانس: د پاکستان د پوځ او طالبانو د حکومتي ځواکونو ترمنځ د وروستیو خونړیو نښتو وروسته، تهران په چټکۍ سره د ډیپلوماسۍ ډګر ته ننوتل. د دواړو خواوو په زغم او د خبرو اترو اړتیا باندې ټینګار سره، ایراني چارواکي هڅه کوي چې د اسلام آباد او کابل سره د دودیزو اړیکو او متقابل باور څخه په ګټې اخیستنې سره په خپلو ختیځو پولو کې د امنیتي کړکېچ د خپریدو مخه ونیسي.
د افغانستان او پاکستان په پوله کې نویو نښتو یو ځل بیا د سویلي آسیا د امنیتي وضعیت نازکوالی څرګند کړی دی. د دواړو هیوادونو د ځواکونو ترمنځ د ډزو درنې تبادلې، د سرحدي لارو تړلو او د پوځي تلفاتو زیاتوالي د کړکیچ د خپریدو په اړه اندیښنې دوه چنده کړي دي.
د دې پرمختګونو په ځواب کې، ایران هڅه کړې چې د ډیپلوماټیکو اړیکو له لارې د تاوتریخوالي د زیاتوالي مخه ونیسي. د یکشنبې په ورځ، د ایران د بهرنیو چارو وزارت کې د سویلي آسیا عمومي رییس محمد رضا بهرامي د افغانستان لپاره د پاکستان د ځانګړي استازي صادق خان سره په ټیلیفوني خبرو کې د ارامۍ ساتلو او د سرحدي کړکېچونو د کمولو پر اړتیا ټینګار وکړ.
د باخبره سرچینو په وینا، تهران، د دواړو هیوادونو سره د خپلو اوږدمهاله اړیکو په پام کې نیولو سره، هڅه کوي چې په سیمه کې د ثبات د بیرته راګرځولو لپاره د منځګړي رول ولوبوي. د ایران د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي هم په یوه ټلویزیوني مرکه کې وویل: “ایران له دواړو خواوو سره په تماس کې دی او له هغوی څخه غواړي چې د خبرو اترو او ډیپلوماسۍ له لارې اختلافات حل کړي.”
هغه زیاته کړه: “د ایران، پاکستان او افغانستان ترمنځ په اړیکو کې ثبات د ټولې سیمې د امنیت لپاره خورا مهم دی، او تهران چمتو دی چې د سولې د بیا راګرځولو لپاره همکاري وکړي.”
اسلام آباد د “چمن” او “تورخم” سرحدي لارې تړلي دي ځکه چې نښتې زیاتیږي. سیمه ایزې سرچینې راپور ورکوي چې په غرنیو سیمو کې د ډزو تبادله دوام لري او ویره شتون لري چې نښتې به د پراخ بشري او امنیتي بحران لامل شي.
امنیتي شنونکي خبرداری ورکوي چې د کابل او اسلام آباد ترمنځ دوامداره تاوتریخوالی کولی شي د تحریک طالبان پاکستان (TTP) او داعش په څیر ډلو لخوا د فعالیتونو پراختیا ته لاره هواره کړي؛ یوه پدیده چې د ایران د ختیځو پولو امنیت هم په خطر کې اچوي. د سرحدي ټولنو پر اقتصادي فشار سربېره، د پولو تړل او د سیمه ییزې سوداګرۍ ګډوډول د وسلو او مخدره توکو د قاچاق د زیاتوالي احتمال زیات کړی دی.
ایران، چې په وروستیو کلونو کې یې هڅه کړې چې له طالبانو سره کاري محتاطه اړیکه وساتي، اوس د هغو څو سیمه ییزو لوبغاړو څخه دی چې د دواړو خواوو سره د خبرو اترو وړتیا لري. کارپوهان په دې باور دي چې د تهران فعاله ډیپلوماسي کولی شي په دریو محورونو تمرکز وکړي:
۱. د سرحدي غلط فهمیو د مخنیوي لپاره د دواړو هیوادونو د پوځي قوماندانانو ترمنځ د اړیکو چینلونه رامینځته کول،
۲. د افراطي ډلو د کنټرول لپاره د استخباراتي همکارۍ پیاوړتیا،
۳. د دواړو خواوو هڅول چې په سیمه ایزه توګه څارل شوي سیاسي خبرو اترو کې ښکیل شي.
د کابل او اسلام آباد ترمنځ د سیالۍ او بې باورۍ سره چې په ټولو وختونو کې لوړه ده، ډیری څارونکي د ختیځو سرحدونو کې د پراخ بحران د رامینځته کیدو مخنیوي کې د ایران رول خورا مهم ګڼي.