د دا/عش له ویرې: روسیې پر تاجکستاني وګړو کړۍ راتنګه کړې ده
کله چې ابوبکر یوسفي په جولای کې مسکو ته روان و، فکر یې کاوه چې څو کاله به هلته پاتې شي. دغه ۲۳ کلن ځوان چې د تاجکستان د یوه وړوکي کلي اوسېدونکی دی، پلان درلود چې په ودانیزو چارو کې بوخت شي؛ دومره پیسې خوندي کړي چې کور ته ستون شي، کور ورغوي او ځان ته یوه ناوې وګوري.
خو یوسفي د مسکو له هوایي ډګر پرته بل ځای قدم کېنښود. په وونکووا هوایي ډګر کې د شپږ ساعتونو لپاره تم کړای شو او د روسیې سرحدي چارواکو د هغه پر پاسپورټ د اخراج مهر وواهه او بله ورځ یې بېرته تاجکستان ته واستاوه.
هغه رویټرز ته وویل « ما غوښتل روسیې ته لاړ شم چې پیسې وګټم». یوسفي د هلبوک د پنبې شاړو کروندو ته نږدې چې د افغانستان له پولې ۱۵ میله لرې پرته ده، وویل، «اوس نه پوهېږم چې څه وکړم».
د یوسفي قضیه د یوه پراخ تغییر نښه ده، ځکه روسیه اوس د مرکزي اسیا له کډوالو سره ډېر احتیاط کوي، په ځانګړې توګه په تېره مارچ میاشت کې له یوه خونړي برید وروسته چې د مسکو د کروکس ښار تالار کې یې ۱۴۵ کسان ووژل، د منځنۍ اسیا هېوادونو د کډوالو منلو ته زړه نه ښه کوي. د دغه برید مسوولیت تاجکستاني اسلامپالو اخیستی و، چې په روسیه کې یې د سرحدونو د بندیدو، اخراج او د بهرنیانو پر وړاندې د کرکې څپه راپورته کړې ده.
ډېر تاجکستاني کډوال د روسیې په سرحدونو کې بېرته شړل کیږي او هغه کسان چې په دغه هېواد کې مېشت دي، د ځورونې او د پولیسو د عملیاتو ښکار کېږي. د تاجکستان لپاره ددې پایلې، چې د بهرنيو کډوالو پیسې یې د کورني ناخالص تولید یو پر درېیمه برخه جوړوي، جدي دي.
اقتصادي فشار
د ۲۰۲۴ کال په لومړۍ نیمایي کې، د روسیې چارواکو شاوخوا سل زره کډوال اخراج کړل، چې د تېر کال د همدې مودې په پرتله ۵۰ سلنه زیاتوالی ښيي. د کار ځایونو او د کډوالو اړوند پلټنې هم دوه برابره زیاتې شوې دي.
د تاجکستان د کار وزارت ویلي چې د روان کال په اوږدو کې بهرنیو هېوادونو ته د کار لپاره د تلونکو کسانو شمېر ۱۶ سلنه کم شوی دی. د دې ټولو کارګرو لوی اکثریت په روسیه کې کار کوي.
د یوسفي په څېر کارګرانو لپاره اقتصادي پایلې خورا سختې دي. د تاجکستان په پرتله د روسیې په ودانیزو چارو او تولیدي سکتور کې کار د پام وړ زیات عاید لري. له بهرنیو پیسو پرته په کورونو کې پاتې کورنۍ له پورونو او بې وزلۍ سره مخ دي.
دغه فشار د روسیې اقتصاد ته هم ګواښ دی. د بې کارۍ کچه هلته ۲.۳ سلنې ته رسېدلې او د کاري فرصتونو دکمېدو لامل د اوکراین جګړې ته د خلکو جلب او د زرګونو کسانو کډوالېدل دي. ولسمشر ولادیمیر پوتین ټینګار کړی چې د اقتصادي ودې لپاره میلیونونو نورو کارګرو ته اړتیا ده.
د وي ټي بانک اجرایه رییس اندري کوستین په نومبر کې وویل چې « د دوی شړل اسانه دي، خو د کار لپاره هم خلک مهم دي».
دښمنانه چلند
د ملتپالنې احساسات او د کډوالو پر وړاندې عامه کرکه د کروکس ښار تالار له برید وروسته زیاته شوې ده. د روسیې قانون جوړوونکو داسې قوانين وړاندې کړي چې د اخراج پروسه نوره هم اسانه کړي او د داسې جرمونو نوملړ پراخ کړي چې کډوال پرې شړل کېدای شي.
د روسیې د ارتودوکس کلیسا مشر پاتریارک کیریل، چې د پوتین نږدې متحد دی، د کډوالو پر ضد څرګندونې کړې او هغوی یې د روسیې «دودیزو ارزښتونو» ته ګواښ بللی دی.
فاروق، یو ۳۲ کلن تاجک چې له خپلې ځوانۍ راهیسې په روسیه کې ژوند کوي، وايي، هیڅکله یې ځان دومره ناخوندي نه دی انګیرلی، سره له دې چې دی د روسیې تابعیت لري، خو خپله کورنۍ یې بیرته تاجکستان ته استولې.
هغه رویټرز ته وویل، چې « که ستاسې اسناد سم هم وي، دوی کولای شي تاسې څو ورځې بندي کړي. ډېر خلک له دلیل پرته اخراج شوي دي».
امنیتي ګواښونه
د تاجکستان لپاره ګواښ یوازې اقتصادي نه دی. سیمه ییز شنونکي خبرداری ورکوي چې په دغه هېواد کې د ځوانانو بې کاري د سیاسي بې ثباتۍ لامل کېدای شي یا هغوی د سخت دریځو ډلو د استخدام ښکار کړي. هغه ډله چې د کروکس برید یې ترسره کړی و، داعش -خراسان ده، چې د افغانستان پولې ته نږدې فعالیت کوي.
د برلین د کارنیګي څیړنیز مرکز څیړونکي تیمور عمروف رویټرز ته وویل، « کله چې ستاسې په خاوره کې ډېر وزګار ځوانان وي، دا د نارضایتۍ ګواښ زیاتوي».
په ځواب کې، د تاجکستان حکومت د سخت دریځۍ پر ضد یو پراخ کمپاین پیل کړی دی.
په کټلون سیمه کې دولتي مامورانو له ټولو کورنیو سره لیدلي، چې د سخت دریځۍ پر ګواښونو یې وپوهوي.
د یوسفي لپاره راتلونکی لاهم ناڅرګند دی. دی اوس مهال په کورنۍ کروندو کې مالداري کوي او سبزي کري، خو وايي چې د خپلې کورنۍ د ساتلو لپاره کافي پیسې نه شي ګټلی.
هغه وویل، « ښايي پوځ ته لاړ شم، هلته لږ تر لږه ثابت معاش راکوي. یو کال به خدمت وکړم، بېرته به راشم او بیا به د واده فکر وکړم».
