د واخان دهلېز؛ د افغانستان لپاره د پاکستان له سوداګرۍ څخه د خلاصون لپاره ستراتیژیک فرصت
د دید خبري اژانس: د افغانستان او پاکستان ترمنځ د سوداګرۍ د دوه میاشتني بندیدو وروسته، کابل تر بل هر وخت ډیر د واخان دهلېز باندې تمرکز کوي؛ یوه لنډه، ټیټه بیه او احتمالي ستراتیژیکه لاره چې کولی شي د افغانستان اقتصاد په مستقیم ډول له چین او ختیځې آسیا سره وصل کړي. په هرصورت، د دې څرګندو اقتصادي ګټو، د بیجینګ امنیتي اندیښنو او د سیمې کمزوري زیربناوو سره سره، د دې دهلېز راتلونکی ناڅرګند پاتې دی.
د سرحدي تاوتریخوالي د زیاتیدو او د افغانستان او پاکستان ترمنځ د سوداګرۍ په ټپه دریدو سره، کابل هڅه کوي چې د خپل بهرني سوداګرۍ د دوام لپاره نوې لارې ومومي. په عین حال کې، د واخان دهلېز د یو جدي انتخاب په توګه راپورته شوی؛ یوه تنګه مګر ستراتیژیکه لاره چې کولی شي افغانستان په مستقیم ډول له چین او بیا د ختیځې آسیا له پراخې اقتصادي شبکې سره وصل کړي.
د هیواد په بهرني سوداګرۍ کې د چین دریځ ته په اشارې سره، د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونې وویل چې د بیجینګ سره د کابل کلنی سوداګریز حجم شاوخوا یو ملیارد ډالر دی. د دې خونې ویاند جان آغا نوید په دې باور دی چې د واخان دهلیز فعالیدل کولی شي د افغانستان صادرات د پام وړ لوړ کړي او په ورته وخت کې مرکزي آسیا او سیمې ته د چینایي توکو د لیږد لپاره یوه نوې لاره چمتو کړي.
په لویه کچه، د طالبانو د حکومت د اقتصاد وزارت دا پروژه یوازې د ټرانزیټ لارې په توګه نه ګوري. د وزارت تخنیکي مرستیال عبداللطیف نظري ټینګار وکړ چې واخان دهلیز کولی شي نړیوالو بازارونو ته د افغانستان لاسرسی پراخ کړي، د صادراتو ظرفیت لوړ کړي، او د پراخې سیمه ایزې همکارۍ لپاره لاره هواره کړي. د هغه په نظر، دا دهلیز، که چیرې فعال شي، نو د سیمې په جیو اقتصادي معادلو کې به یو اغیزمن عنصر شي.
په هرصورت، د واخان دهلیز د پام وړ ننګونو پرته نه دی. د دې دهلیز په فعالولو کې د چین ځنډ د پروژې د پرمختګ لپاره ترټولو مهم خنډ دی. د واخان نږدې والی د سینکیانګ پولې ته؛ د اویغور فعالیتونو په اړه د بیجینګ امنیتي اندیښنې چین دې ته اړ کړی چې د لارې د خلاصولو په اړه محتاط وي. چینایي چارواکي ویره لري چې د لارې پرانیستل کولی شي د افراطیانو یا وسله والو ډلو لپاره ډیرې لارې پرانیزي.
د دې اندیښنو سربیره، د کافي زیربناوو نشتوالی، د واخان ستونزمن جغرافیایي شرایط، او د کابل او بیجینګ ترمنځ د ګډو پلي کولو پلانونو نشتوالی هم د پریکړې کولو پروسه ورو کړې ده.
په ټولیز ډول، که څه هم د واخان دهلیز اوس مهال د افغانستان لپاره یو اقتصادي او ستراتیژیک انتخاب ګڼل کیږي او کولی شي په راتلونکي کې د هیواد اقتصاد د پاکستان لارې پورې تړلی څخه خلاص کړي، د هغې بشپړ تطبیق سیاسي موافقې، امنیتي تضمینونو او په زیربناوو کې پراخه پانګونې ته اړتیا لري. د دې برخو پرته، لاره به یو احتمالي انتخاب پاتې شي.