د ټول شموله حکومت د جوړولو لپاره خبرې اترې باید پیل شي/د دوحې پروسه سوله نه شي راوستلی

ډيډ خبري اژانس: پخوانی ولسمشر حامد کرزی وايي، نړیواله ټولنه باید له واکه د طا-لبانو د موقت حکومت په جبري ړنګولو پسې نه وي، بلکې د افغانانو خپلمنځي هر اړخیزه خبرو ته وهڅول شي او د خپلو سیاستونو د اصلاح لپاره دې پیل کړي.

کرزي، چې له ۲۰۰۲ څخه تر ۲۰۱۴ کال پورې یې د هېواد د لومړي منتخب ولسمشر په توګه دنده ترسره کړې، له کیوډو نیوز سره په یوه نادره مرکه کې ویلي، چې طا-لبان باید سمدستي د نجونو زده کړې بیا پیل کړي، چې دا د «مشروعیت» او حکومت «په رسمیت پېژندلو» لور یو ګام دی.

کرزي ټینګار وکړ چې له واکه د طا-لبانو جبري ایستل د پرمختګ لاره نه ده.

کرزي په دې مرکه کې چې په کابل کې د ده په استوګنځي کې ترسره شوه وويل: موږ نور په دې هېواد کې جګړه نه غواړو. شخړه به د نن ورځې په پرتله وضعیت نور هم خراب کړي.

موږ د رژیم نسکوریدل یا د رژیم ویش نه غواړو. موږ یې په افغانستان کې کافي لیدلي دي. موږ په سیاست کې پرمختګ غواړو.

په داسې حال کې چې ټینګار یې وکړ چې ښځې او نجونې دې «سمدستي» ښوونځيو ته ستانه شي، هغه د ټولو توکمیزو ډلو په شتون سره د بین الافغاني خبرو اترو غوښتنه وکړه، چې ځینې یې د طا-لبانو پر ضد جګړې ته دوام ورکوي.

هغه د خبرو لپاره د مشخص مهال ویش له توضیح کولو ډډه وکړه.

کرزي وویل، که څه هم طا-لبان چې یو سخت دریځه اسلامپاله دی، د خبرو پر اړتیا پوهیږي، خو د پروسې له پیل مخکې وخت او چمتووالي ته اړتیا ده.

ده وويل: د نجونو د زده کړې په مسئله کې اکثريت طا-لبان ورسره موافق دي. په دې کې هیڅ شک نشته. تر کومه چې د افغانستان مسله ده، دوی د دې اړتیا درک کوي.

ډېر افغانان په دې باور دي، چې لوېديځ هېوادونه د سيمه ييز کلتور او شرايطو په پام کې نيولو پرته د وتلو د بهير لپاره ډېر ګړندي مهال وېش جوړوي.

پخواني جمهور رئیس دغه نظر ته په اشارې سره وویل: موږ باید له خپلو تېروتنو زده کړه وکړو. موږ باید له تاریخ څخه زده کړه وکړو.

په دې مرکه کې کرزي په وار وار ټینګار کړی چې د خبرو رول د هېواد د راتلونکي لپاره د حکومتولۍ د غوره بڼه موندل دي او په فدرالي نظام د بدلېدو پر معقولیت شک کوي.

هغه وویل چې هیواد «یو قوي او موثر حکومت ته اړتیا لري، مګر داسې حکومت چې واکونه په پراخه کچه محلي ادارو ته وغزوي».

د دیپلوماتانو او سیمه ییزو کارپوهانو په وینا، لږ تر لږه په نږدې راتلونکي کې طا-لبان د مخالفو وسله والو سره د واک شریکول د منلو وړ نه دي.

په هرصورت، کرزي وویل چې هغه مایوسه نه دی ځکه چې هغه په ​​​​دې باور دی چې افغانستان «دومره لوی» دی چې ټولو ډلو ته ځای ورکړي.

کرزی: موږ باید داسې یوه طرحه غوره کړو چې له مخې یې دواړه خواوې، طا-لبان او نور افغانان په دې پوه شي چې هېواد د هرچا لپاره لوی دی. دا هیواد د هرچا لپاره خورا لوی دی، زما مطلب له سیاسي او اقتصادي پلوه.

کرزي د امريکا او د هغې د متحدينو لکه جاپان په مشرۍ د بيارغونې او ډيموکراسۍ شل کلن بهير ته په اشارې سره وويل چې د نړيوالې ټولنې او افغانانو له خوا ډېرې لاسته راوړنې او تېروتنې شوې دي.

ده وويل: په افغانستان کې د ډيموکراسۍ ناکامي د افغانستان د عامو خلکو غبرګون نه و. دوی ډیموکراسي ومنله. دا د هغه وخت د حکومت او نړیوالې ټولنې او د هغه د ملاتړو لخوا ناسم مدیریت و.

په هېواد کې دننه او بهر ډېری افغانان د بیارغونې بهیر ناکام بولي.

په هرصورت، کرزي په وار وار ویلي چې د بیارغونې بهیر د افغانستان لپاره خورا مثبت میراث پریښی دی، په ځانګړې توګه د پوهنې، روغتیا پاملرنې او د زیربناوو د پراختیا په برخو کې.

ده وويل: د بيارغونې او مرستو په برخه کې د امريکا په مشرۍ نړيوالې ټولنې ډېر ښه کارونه کړي دي. جاپان ښه کار وکړ. دا د افغانستان په بیارغونه کې یو له سترو مرسته کوونکو څخه و.

خو کرزي وويل، چې دا لاسته راوړنې د امريکايي ځواکونو او ځينو افغان ځواکونو د «سترو تېروتنو» تر سيوري لاندې دي.

کرزی: لویه تېروتنه… د بهرنیو ځواکونو او زموږ د خپلو دولتي ځواکونو درانه نظامي فعالیتونه وو، چې په زرګونو ملکي وګړي یې ووژل او یا یې ټپیان کړل.

هغه دا مني چې د جبران زیان په حکومت باندې د خلکو باور کمزوری کړی او په نهایت کې د دې لامل شوی چې د طا-لبانو ملاتړ زیات شي.

پخواني ولسمشر د امریکا او طا-لبانو ترمنځ په ۲۰۲۰ کال کې شوې هوکړه د پخواني حکومت د سقوط تر ټولو ستر لامل وباله.

له هغه وپوښتل شول چې آیا هغه فکر کوي چې متحده ایالاتو طا-لبانو ته شنه څراغ ورکړی ترڅو په زور سره هیواد ونیسي – کوم چې دوی د ۲۰۲۱ په اګست کې ترسره کړل – کرزي وویل: «دا هغه څه دي».

نوموړي د جزئياتو له ورکولو ډډه وکړه، خو ويې ويل: داسې انګېري چې د دوحې پروسه د سولې لپاره نه وه. افغانان اوس په دې باور دي.